Cứ tưởng tượng bạn là một sinh viên IT mới ra trường, đầu óc đầy ắp kiến thức từ những đêm cày deadline đồ án, những dòng code tỉ mỉ gõ ra trong ánh đèn mờ ảo. Bạn mở ITviec, VietnamWorks, hay bất kỳ trang tuyển dụng nào, lòng háo hức như chú cún con lần đầu được thả ra công viên. Nhưng rồi, chỉ sau vài phút lướt web, bạn nhận ra một sự thật phũ phàng: các job IT toàn đòi 3-5 năm kinh nghiệm, Senior này, Expert nọ. Newbie như bạn? Xin lỗi, mời ra rìa!
Thị trường tuyển dụng IT: Cửa hẹp, gió lạnh
Hãy thử lướt qua các trang tuyển dụng lớn như ITviec hay VietnamWorks. Bạn sẽ thấy những dòng chữ như “Yêu cầu: 3+ năm kinh nghiệm với Java Spring”, “Cần Senior Developer thạo AWS, DevOps, Kubernetes”, hay “Chỉ tuyển Expert đã làm qua 5 dự án thực tế”. Ờ thì, nếu bạn là một sinh viên mới ra trường, kinh nghiệm lớn nhất là làm đồ án nhóm mà cả nhóm cãi nhau vì đứa dùng tabs đứa dùng spaces, thì xin chúc mừng, bạn không đủ tiêu chuẩn để… apply thử! Các công ty dường như chỉ muốn những siêu nhân IT, những người đã lăn lộn trong ngành từ thời Yahoo! Answers còn sống, còn newbie thì cứ như bị mắc kẹt trong vòng lặp vô cực: không kinh nghiệm -> không việc -> không kinh nghiệm -> không việc.
Tại sao lại thế? AI và kinh tế đang chơi trò "cá lớn nuốt cá bé"
Vậy tại sao thị trường lại khắc nghiệt với newbie như vậy? Thứ nhất, AI đang lên ngôi như siêu sao K-pop. Những công cụ như ChatGPT, Copilot, hay các framework tự động hóa đang khiến các công việc entry-level dần biến mất. Viết code CRUD đơn giản? AI làm được. Test phần mềm cơ bản? AI cũng làm được. Debug lỗi nhỏ nhặt? Đừng lo, AI sẽ chỉ cho bạn lỗi sai ở dòng 42, cột 17 trước khi bạn kịp pha ly cà phê sáng. Các công ty giờ chỉ cần vài nhân sự cấp cao để giám sát, tối ưu và tích hợp những hệ thống mà AI đã “cày” hộ. Newbie? Ừ, cảm ơn bạn đã tốt nghiệp, nhưng chúng tôi không cần người mới đâu.
Thứ hai, kinh tế đang ảm đạm như thời tiết Sài Gòn mùa mưa. Các công ty khởi nghiệp từng mọc lên như nấm, nay đóng cửa nhanh hơn cả bạn đóng tab trình duyệt khi sếp đi ngang qua. Các “ông lớn” thì thắt chặt chi tiêu, giảm tuyển dụng, ưu tiên những người đã có kinh nghiệm để “đầu tư một lần, dùng lâu dài”. Kết quả? Newbie ra trường rơi vào cảnh thất nghiệp hoặc phải làm những công việc không liên quan, như chạy grab, bán trà sữa, hay tệ hơn, về quê nghe mẹ hỏi: “Học IT mà sao không kiếm được việc?”
Hậu quả: Giấc mơ IT thành cơn ác mộng
Hậu quả của tình trạng này không chỉ là chuyện cái ví rỗng tuếch. Nó còn là sự chán nản, mất niềm tin vào ngành. Bạn học 4 năm, cày thuật toán trên LeetCode, hack não với CSS, để rồi ra trường nhận ra mình không đủ sức cạnh tranh với cả… robot. Nhiều bạn trẻ rơi vào trạng thái “khủng hoảng danh tính nghề nghiệp”, tự hỏi: “Mình học IT để làm gì? Có phải mình chọn sai ngành rồi không?” Tệ hơn, một số bạn buộc phải chuyển sang làm những việc trái ngành, hoặc chấp nhận những công việc lương thấp, không đúng đam mê, chỉ để có cái gọi là “kinh nghiệm”.
Nhưng có lẽ điều đáng buồn nhất là cảm giác bị bỏ rơi. Ngành IT từng được quảng cáo là “ngành của tương lai”, nơi ai cũng có thể đổi đời nếu chịu khó học code. Nhưng thực tế, cánh cửa vào ngành giờ đây chỉ hé mở cho những ai đã có sẵn chìa khóa – tức là kinh nghiệm. Newbie thì đứng ngoài, ngó vào, tay cầm tấm bằng còn thơm mùi mực, lòng đầy hoang mang.
Lời kết: Code tiếp hay buông chuột?
Thị trường IT hiện tại giống như một bữa tiệc lớn, nhưng newbie chỉ được mời đến để… rửa bát. Các job trên ITviec, VietnamWorks cứ như viết dành cho các siêu anh hùng, còn bạn, một tân binh, chỉ biết đứng nhìn. AI, kinh tế, và sự khắt khe của nhà tuyển dụng đang biến giấc mơ IT của nhiều người thành một cuộc chiến sinh tồn. Nhưng biết sao được, đời là thế mà! Có lẽ, cách duy nhất là tiếp tục code, tiếp tục học, và hy vọng một ngày nào đó, bạn sẽ là người đứng ở vị trí “Senior” kia. Còn bây giờ? Thôi thì pha ly cà phê, mở laptop, và cày LeetCode tiếp đi, newbie ạ. Biết đâu mai mốt có kỳ tích!
83% thành viên diễn đàn không hỏi bài tập, còn bạn thì sao?